Psychologiczne aspekty spostrzegania ekspertów i ich rekomendacji
Autor: Katarzyna Stasiuk
W czasach, w których ludzie dysponują niemal nieograniczonym dostępem do wiedzy, zmieniły się relacje między laikami i ekspertami, a także status tych ostatnich. Coraz częściej ich opinie konkurują z opiniami osób, które nie mają wykształcenia czy dużego doświadczenia w danej dziedzinie. Mimo to chętnie dzielą się z innymi swoimi przemyśleniami, w bezpośredniej rozmowie lub dyskutując na forach internetowych. Głos ekspertów, chociaż wspierany dowodami naukowymi bądź latami praktyki, często okazuje się nie bardziej przekonujący niż opinia znajomych albo „przeciętnych użytkowników internetu”. To zjawisko oznacza, że obiektywne właściwości legitymizujące ekspertów (takie jak tytuł naukowy czy doświadczenie), nie są już równoznaczne z traktowaniem ich jako wiarygodnych źródeł informacji, a eksperckość (podobnie jak piękno) „jest w oku patrzącego”.
W książce Psychologiczne aspekty postrzegania ekspertów i ich rekomendacji Katarzyna Stasiuk przedstawia znaczące teoretyczne podejścia do zagadnienia funkcjonowania ekspertów oraz rozważa intrygujące zagadnienie przyczyn i konsekwencji sceptycyzmu wobec ich wiedzy. Autorka relacjonuje także własne badania nad znaczeniem wymiarów spostrzegania społecznego, sprawczości i wspólnotowości w spostrzeganiu ekspertów. Ostatnia część książki poświęcona jest psychologicznym aspektom udzielania i przyjmowania rad eksperckich – Autorka poszukuje odpowiedzi na pytanie w jaki sposób udzielane przez ekspertów rady wpływają na ocenę ich wiarygodności.
Psychologiczne aspekty spostrzegania ekspertów i ich rekomendacji
Autor: Katarzyna Stasiuk
Wstęp
Część pierwsza: KIM SĄ EKSPERCI
1. Zakres i organizacja wiedzy jako kryterium defi niowania ekspertów
1.1. „Porcjowanie informacji”
1.2. Oddzielanie informacji istotnych od nieistotnych
1.3. Analiza problemu
1.4. Proceduralizacja wiedzy
1.5. Ograniczenia wiedzy ekspertów
1.6. Nabywanie wiedzy eksperckiej
2. Ekspert jako rola społeczna
2.1. Rola ekspertów – udzielanie rad
2.2. Specyfi ka relacji eksperta i klienta
2.3. Paradoks eksperckości – czy współczesne społeczeństwo potrzebuje ekspertów?
3. Kryzys zaufania do ekspertów – jego przyczyny i konsekwencje
3.1. Eksperckość a autorytet
3.2. Wątpliwości co do kompetencji i intencji ekspertów
3.3. Zmiany społeczne – zacieranie granic między ekspertami i laikami
3.4. Doktor Google i deprofesjonalizacja medycyny
PODSUMOWANIE CZĘŚCI PIERWSZEJ
Część druga: SPRAWCZOŚĆ I WSPÓLNOTOWOŚĆ W SPOSTRZEGANIU EKSPERTÓW
4. Dwa wymiary spostrzegania społecznego
4.1. Sprawczość i wspólnotowość
4.2. Dominacja wspólnotowości (moralności) w spostrzeganiu innych
4.3. Różnice w przetwarzaniu treści wspólnotowych i sprawczych – regulacyjna funkcja procesu spostrzegania społecznego
5. Ekspert kompetentny czy moralny i życzliwy? Dominacja sprawczości w spostrzeganiu ekspertów – badania własne
5.1. Lekarz, doradca fi nansowy i mechanik samochodowy – wybór ekspertów do badań własnych
5.2. Podobieństwo cech sprawczych i wspólnotowych jako podstawa kategoryzacji ekspertów – badanie 1
5.2.1. Osoby badane, schemat i procedura badania
5.2.2. Analiza wyników
5.2.3. Dyskusja wyników
5.3. Najważniejsze cechy ekspertów i spostrzegana zależność od eksperta – badanie 2
5.3.1. Osoby badane, schemat i procedura badania
5.3.2. Analiza wyników
5.3.3. Dyskusja wyników
5.4. Zachowania ekspertów jako podstawa procesu wnioskowania o posiadanych przez nich cechach (efekt pozytywności/negatywności) – badanie 3
5.4.1. Osoby badane, schemat i procedura badania
5.4.2. Analiza wyników
5.4.3. Dyskusja wyników
5.5. Formułowanie ogólnych opinii na temat ekspertów – badanie 4
5.5.1. Osoby badane, schemat i procedura badania
5.5.2. Analiza wyników
5.5.3. Dyskusja wyników
PODSUMOWANIE CZĘŚCI DRUGIEJ
Część trzecia: RADY EKSPERTÓW
6. Udzielanie i korzystanie z rad w różnych podejściach teoretycznych i empirycznych
6.1. Udzielanie i przyjmowanie rad w badaniach językoznawczych
6.2. Analizy społecznych sieci udzielania i przyjmowania rad
6.3. Udzielanie i przyjmowanie rad w teoriach komunikacji
6.4. Udzielanie i przyjmowanie rad z perspektywy psychologicznej
7. Przyjmowanie rad a zmiana postaw
7.1. Wpływ wiarygodności doradcy (nadawcy) na akceptację rady (komunikatu)
7.2. Dwutorowe modele zmiany postaw i ich odniesienie do przyjmowania rad
7.2.1. Czynniki wpływające na sposób przetwarzania komunikatu (rady)
8. Czy rada eksperta może zmienić jego wiarygodność? Badania własne
8.1. Efekt aktywnej rekomendacji – badania 5–7
8.2. Rekomendacja aktywna vs. pasywna – badanie 5
8.2.1. Osoby badane i procedura badania
8.2.2. Analiza wyników i ich interpretacja
8.3. Wielkość zalecanej interwencji i rodzaje rekomendacji pasywnej – badanie 6
8.3.1. Osoby badane i procedura badania
8.3.2. Analiza wyników .
8.3.3. Dyskusja wyników
8.4. Efekt aktywnej rekomendacji w dziedzinie fi nansów – badanie 7
8.4.1. Osoby badane i procedura badania
8.4.2. Analiza wyników
8.4.3. Dyskusja wyników
8.5. Efekt aktywnej rekomendacji czy efekt konfi rmacji? – badanie 8
8.5.1. Osoby badane i procedura badania
8.5.2. Analiza wyników
8.5.2. Dyskusja wyników
8.6. Rekomendacja na (nie)korzyść klienta
8.7. Kiedy ekspert zyskuje na swoich radach – badanie 9
8.7.1. Osoby badane i procedura badania
8.7.2. Analiza wyników
8.7.3. Dyskusja wyników
PODSUMOWANIE CZĘŚCI TRZECIEJ
9. Zakończenie
9.1. Moralność i sprawczość w spostrzeganiu ekspertów
9.2. Rola relacyjności ekspertów
9.3. Rekomendacje ekspertów zmieniają oceny ich wiarygodności
9.4. Ograniczenia badań
9.5. Perspektywy dalszych badań
