Opis
Bliscy osób uzależnionych Scenariusze zajęć Część 1 Program zajęć psychoedukacyjnych na podstawie terapii poznawczo behawioralnej
Autor: Robert Modrzyński
Programy wsparcia dla osób, które żyją w bliskim związku z osobą uzależnioną budzą wiele kontrowersji. Pułapka autosugestii stwarzana przez wiele poradników sprawia, że „syndrom współuzależnienia” potrafiłaby zapewne rozpoznać u siebie większość osób, a diagnoza na ich podstawie staje się zwykłym artefaktem. Wielość definicji „współuzależnienia” obecnych w literaturze oraz ogólnikowe kryteria medycznej klasyfikacji chorób (ICD) utrudniają udzielanie adekwatnej pomocy psychoterapeutycznej.
Książka składa się z dwóch części – Wiedza i Praktyka. Część pierwsza stanowi swoistą odpowiedź na pytanie o zjawisko „współuzależnienia”: Czy jest oparte na dowodach naukowych czy jest to raczej „koncepcja-kameleon”? Przedstawiono w niej różne modele rozumienia „współuzależnienia” ze szczególnym uwzględnieniem krytyki tej koncepcji i zmiany jej nazewnictwa na: bliscy osób uzależnionych.
Specjaliści pracujący w ramach placówki mającej kontrakt z NFZ znajdą w tej książce wskazówki diagnostyczne na podstawie klasyfikacji ICD-11 oraz kwestionariuszowe narzędzia badawcze. W obszernym opracowaniu przeglądu interwencji skoncentrowanych na pomocy rodzinie z problemem uzależnienia zwrócono uwagę na praktyki terapeutyczne oparte na dowodach naukowych (Evidence-Based Practice). Opisano koncepcje, cele i techniki leżące u podstaw każdego podejścia.
Część druga to zbiór praktycznych scenariuszy zajęć oraz treści psychoedukacyjnych, które krok po kroku przeprowadzą terapeutę przez cykl kluczowych tematów z zakresu terapii bliskich osób uzależnionych. Interwencje terapeutyczne zostały oparte na założeniach terapii poznawczo-behawioralnej, w zakresie: faktów i interpretacji, czyli obecności zniekształceń poznawczych; zmiany sposobu myślenia poprzez kwestionowanie dysfunkcyjnych założeń; budowania pozytywnej komunikacji z osobą uzależnioną; nagradzania zachowań nie nastawionych na używanie; rezygnacji z aktywności wzmacniających zachowania nałogowe; dopuszczania negatywnych konsekwencji nałogu.
Przystępny język, zawarte w książce opisy sytuacji z życia codziennego oraz przykłady wypowiedzi wprowadzają pacjenta w skuteczną pomoc swoim bliskim. Bardzo przydatne dla terapeutów są znajdujące się na końcu streszczenia poszczególnych edukacji oraz załączniki. Mogą być wykorzystane jako gotowe arkusze w trakcie prowadzonych zajęć.
Spis treści
Bliscy osób uzależnionych. Scenariusze zajęć. Część 1. Program zajęć psychoedukacyjnych na podstawie terapii poznawczo-behawioralnej
Autor: Robert Modrzyński
I. Wiedza
1. Współuzależnienie. Terapia na dowodach naukowych czy „koncepcja kameleon”?
1.1. Trochę historii
1.2. Współuzależnienie jako choroba
1.3. Współuzależnienie jako zaburzenie osobowości
1.4. Współuzależnienie jako reakcja na stres
1.5. Krytyka koncepcji współuzależnienia
1.6. „Jak żyć panie premierze?” – współuzależnienie a diagnoza NFZ
1.7. Narzędzia do pomiaru współuzależnienia
2. Interwencje skoncentrowane na pomocy rodzinie z problemem uzależnienia
2.1. Interwencje motywujące osoby uzależnione do podjęcia terapii
2.1.1. Pressure to Change (presja na zmianę)
2.1.2. The 5–Step Method (metoda 5 kroków)
2.1.3. Johnson Intervention (interwencja według Vernona E. Johnsona)
2.2. Interwencje wspierające rodzinę i bliskich
2.2.1. Multidimensional Family Therapy – MDFT (wielowymiarowa terapia rodzin)
2.2.2. Multisystemic Family Therapy – MST (wielosystemowa terapia rodzin)
2.2.3. The Systemic-Motivational Model of Treatment – SMM (systemowa terapia motywacyjna)
2.2.4. Brief Strategic Family Therapy – BSFT (krótkoterminowa terapia rodzin)
2.2.5. Functional Family Therapy – FFT (funkcjonalna terapia rodzin)
2.2.6. Solution-Focused Brief Therapy – SFBT (terapia skoncentrowana na rozwiązaniach – TSR)
2.2.7. Community Reinforcement and Family Training – CRAFT (program wsparcia społecznego i treningu rodziny)
2.2.8. Behavioral Couples Therapy (behawioralna terapia par)
2.2.9. Krótkoterminowa terapia par – KTP
II. Praktyka
3. Czy współuzależnienie istnieje?
3.1. Ćwiczenie: Efekt Barnuma
3.2. Edukacja: Czy współuzależnienie istnieje?
3.3. Ćwiczenie: Kwestionariusz Zależności Emocjonalnej
4. Zawsze jest inny punkt widzenia. Założenia terapii poznawczo-behawioralnej
4.1. QUIZ: Co pierwsze zobaczyłeś/łaś?
4.2. Ćwiczenie: W krzywym zwierciadle
4.3. Edukacja: Zrozumieć problem. O terapii poznawczo-behawioralnej
4.4. Ćwiczenie: Terapeutyczne ABC
4.5. Ćwiczenie: Myślę, że czuję
5. Fakty czy interpretacja? Zniekształcenia poznawcze
5.1. Ćwiczenie: Myśli to nie fakty
5.2. Edukacja: Pułapki myślenia
5.3. Ćwiczenie: Układanka
5.4. Ćwiczenie: Ania i Tomek
5.5. Ćwiczenie: ABC
5.6. Ćwiczenie: Twoja kolej
5.7. Ćwiczenie: Dowiedz się więcej
6. Zmiana zaczyna się od zmiany myślenia. Kwestionowanie zniekształceń poznawczych
6.1. Ćwiczenie: Fakty czy mity?
6.2. Ćwiczenie: Moje pułapki
6.3. Edukacja: Rzuć wyzwanie swoim myślom
6.4. Ćwiczenie: Detektywi
7. A co, jeśli to prawda? O przekonaniach kluczowych
7.1. Edukacja: Dlaczego myślę tak, jak myślę?
7.2. Ćwiczenie: Z dziennika myśli
7.3. Ćwiczenie: Przekonania dotyczące zależności emocjonalnej
7.4. Ćwiczenie: Technika „strzałka w dół” z wykorzystaniem przykładów
8. Jak mówić, by inni cię słuchali. Elementy komunikacji
8.1. Edukacja: Budowanie pozytywnej rozmowy
8.2. Ćwiczenie: Odwrócone role
8.3. Ćwiczenie: Trening czyni mistrza
9. Nagradzanie zachowań nienastawionych na używanie
9.1. Ćwiczenie: Nagrody
9.2. Edukacja: Pozytywne wzmocnienia
9.3. Ćwiczenie: Lista nagród
9.4. Ćwiczenie: Jak to powiedzieć?
9.5. Ćwiczenie: A co jeśli…?
10. Rezygnacja z aktywności wzmacniających zachowania nałogowe
10.1. Ćwiczenie: Z życia wzięte
10.2. Edukacja: Nagradzanie nałogowych zachowań
10.3. Ćwiczenie: Oddala czy przybliża?
10.4. Ćwiczenie: Przećwicz to!
11. Dopuszczanie negatywnych konsekwencji nałogu
11.1. Ćwiczenie: Co mogłoby się stać?
11.2. Edukacja: Ochrona przed negatywnymi konsekwencjami nałogu
11.3. Ćwiczenie: Nie zamierzam już…