Samodzielność i usamodzielnianie wychowanków w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
Autor: Monika Zięciak
Niniejsza praca powstała w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, jakie oddziaływania wychowawcze podejmować, aby lepiej przygotowywać młodzież niedostosowaną społecznie do samodzielnego radzenia sobie po opuszczeniu placówki resocjalizacyjnej?
Książka składa się z dwóch części, pierwszej (teoretycznej) i drugiej (empirycznej). W rozdziale pierwszym na podstawie wiedzy pedagogicznej i psychologicznej przeprowadzono analizę cech strukturalnych pojęć samodzielność i usamodzielnianie, co stanowiło podstawę do sformułowania autorskich definicji obu pojęć. Celem dalszej części rozdziału było ukazanie znaczenia pedagogiczno-psychologicznych aspektów rozwoju samodzielności i podejmowanych przez wychowawców w procesie wychowania czynności usamodzielniających. W rozdziale tym ukazano również znaczenie samodzielności jako jednego z ważniejszych celów resocjalizacji, od którego w dużej mierze zależy prawidłowy przebieg readaptacji i reintegracji społecznej po opuszczeniu przez nieletnich młodzieżowych ośrodków wychowawczych. W organizowaniu tego rodzaju oddziaływań kluczową rolę odgrywają diagnozowanie, motywowanie oraz organizowanie sytuacji usamodzielniających opierających się na założeniach koncepcji twórczej resocjalizacji.
W rozdziale drugim dokonano analizy osobowych i instytucjonalnych uwarunkowań efektywności czynności usamodzielniających, które podejmowane są przez kadrę pedagogiczną pracującą w tego typu placówkach. Dużą rolę w tym względzie odgrywają kompetencje zawodowe oraz postawy wychowawcze wobec samodzielności przejawianej przez wychowanków. Z analiz obowiązujących aktów prawnych oraz wewnętrznych dokumentów 16 losowo wybranych placówek resocjalizacyjnych wynika, że efektywność tego rodzaju oddziaływań zależy w dużej mierze od uwarunkowań organizacyjno-infrastrukturalnych występujących w określonej placówce. Obejmują one dostępność do bazy materialnej, statut wyznaczający obowiązujące rozwiązania formalno-organizacyjne, zakres rzeczywistej samorządności wychowanków, jakość prowadzonego poradnictwa zawodowego, edukacji seksualnej i przygotowania do roli matki/ojca, a także stopień i formy współpracy ze środowiskiem lokalnym, zasady tworzenia indywidualnego programu usamodzielniania oraz współpracy z rodzinami nieletnich. Całość podsumowana została sformułowanymi na podstawie dokonanego przeglądu literatury zaleceniami dla praktyki resocjalizacyjnej.
Rozdział trzeci zawiera założenia metodologiczne. Ze względu na przyjęte cele w badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego oraz technikę ankiety audytoryjnej. Skonstruowano również trzy autorskie kwestionariusze w postaci narzędzi SAM NLT, USAM NLT oraz USAM WYCH. Badania zostały przeprowadzone w 12 losowo wybranych placówkach typu MOW. Ogółem przebadanych zostało 530 wychowanków i 150 wychowawców, natomiast do analizy statystycznej ostatecznie zakwalifikowano 491 ankiet od wychowanków i 120 od wychowawców. W oparciu o wyniki przeprowadzonych badań w rozdziale czwartym dokonano opisu parametrów samodzielności wychowanków MOW. W następnym rozdziale omówiono atrybuty czynności usamodzielniających podejmowanych przez wychowawców, z kolei w rozdziale szóstym przeanalizowano związki pomiędzy wykazywaną samodzielnością młodzieży niedostosowanej społecznie a czynnościami usamodzielniającymi. Całość pracy wieńczy zwięzłe podsumowanie najważniejszych wniosków z przeprowadzonych badań. W aneksie znajdują się formularze skonstruowanych kwestionariuszy ankiety.
Praca może z powodzeniem służyć zarówno studentom pedagogiki, jak i pracy socjalnej. Jej zawartość z pewnością zainteresuje pracowników placówek opiekuńczych i resocjalizacyjnych, zwłaszcza pedagogów, pracowników socjalnych, kuratorów sądowych oraz osoby zatrudnione w różnych organizacjach społecznych, urzędników samorządowych itp. Uważam, że monografia prezentuje bardzo dużą wartość poznawczą i stanowi istotny wkład w rozwój pedagogicznej myśli naukowej.
Samodzielność i usamodzielnianie wychowanków w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
Autor: Monika Zięciak
CZĘŚĆ PIERWSZA. TEORETYCZNE PODSTAWY BADAŃ
Rozdział 1. Samodzielność i usamodzielnianie w resocjalizacji nieletnich
1.1. Samodzielność i usamodzielnianie, cechy i elementy strukturalne zjawiska
1.1.1. Pedagogiczno-psychologiczne ujęcie samodzielności
1.1.2. Cechy strukturalne samodzielności
1.1.3. Pojęcie i atrybuty usamodzielniania
1.2. Psychologiczno-pedagogiczne aspekty samodzielności i usamodzielniania
1.2.1. Osiągnięcie samodzielności jednym z celów wychowania
1.2.2. Samodzielność jako zadanie rozwojowe w cyklu życia człowieka
1.2.3. Usamodzielnianie jako ważna czynność procesu wychowania
1.2.4. Rozwijanie samodzielności w kontekście postaw i stylów wychowania
1.2.5. Samodzielność jako wyraz podmiotowości i emancypacji wychowanka
1.3. Znaczenie samodzielności i usamodzielniania w resocjalizacji nieletnich
1.3.1. Kształtowanie wewnętrznej motywacji do podejmowania samodzielnych działań wychowanków MOW
1.3.2. Diagnozowanie jako istotna czynność w usamodzielnianiu wychowanków
1.3.3. Usamodzielnianie wychowanków z wykorzystaniem metod twórczej resocjalizacji
Rozdział 2. Osobowe i społeczne uwarunkowania czynności usamodzielniających podejmowanych przez wychowawców w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
2.1. Znaczenie postaw i kompetencji zawodowych w organizowaniu czynności usamodzielniających wychowanków
2.1.1. Kompetencje zawodowe wychowawców w usamodzielnianiu wychowanków MOW
2.1.2. Postawy wychowawców wobec samodzielności wychowanków MOW
2.2. Prawno-instytucjonalne uwarunkowania usamodzielniania nieletnich przebywających w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
2.2.1. Infrastruktura i organizacja pracy resocjalizacyjnej w młodzieżowym ośrodku wychowawczym
2.2.2. Znaczenie IPU w organizowaniu oddziaływań usamodzielniających
2.2.3. Rozwijanie samodzielności wychowanków w ramach funkcjonowania samorządu w placówce resocjalizacyjnej
2.2.4. Znaczenie poradnictwa zawodowego w przygotowaniu nieletnich do samodzielności życiowej
2.2.5. Edukacja seksualna i przygotowanie do roli ojca/matki w kontekście oddziaływań usamodzielniających wychowanków MOW
2.2.6. Współpraca młodzieżowych ośrodków wychowawczych ze środowiskiem lokalnym
2.2.7. Znaczenie współpracy z rodziną w usamodzielnianiu wychowanków
CZĘŚĆ DRUGA. ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE I PREZENTACJA REZULTATÓW BADAŃ WŁASNYCH
Rozdział 3. Założenia metodologiczne badań własnych
3.1. Przedmiot i cel badań
3.2. Problemy i hipotezy badawcze
3.3. Charakterystyka zmiennych i wskaźników występujących w badaniu
3.4. Zastosowane metoda, technika i narzędzia badawcze
3.5. Zastosowane miary i metody analizy statystycznej
3.6. Teren, organizacja badań oraz charakterystyka grupy badawczej
Rozdział 4. Samodzielność nieletnich przebywających w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych
4.1. Samodzielność w rozumieniu wychowanków MOW
4.2. Zakres samodzielności deklarowany przez wychowanków przebywających w MOW
4.3. Stopień i rodzaj samodzielnej aktywności przejawianej przez wychowanków MOW
4.3.1. Samodzielne rozpoznawanie i zaspokajanie potrzeb przez wychowanków
4.3.2. Samodzielność w planowaniu własnych celów i zadań
4.3.3. Samodzielne podejmowanie różnych działań przez wychowanków
4.3.4. Refleksja wychowanków nad przejawami samodzielnej aktywności
4.3.5. Poziom motywacji i odpowiedzialności w przejawianiu przez wychowanków samodzielnej aktywności
4.4. Interpretacja i dyskusja nad wynikami dotyczącymi samodzielności wychowanków MOW
Rozdział 5. Czynności usamodzielniające w opinii wychowanków i wychowawców MOW
5.1. Zakres swobody pozostawiany wychowankom przez wychowawców w opinii porównywanych grup badanych
5.2. Poziom i rodzaj wsparcia udzielanego nieletnim przez wychowawców w ocenie porównywanych grup respondentów
5.3. Współpraca ze środowiskiem lokalnym podejmowana w celu usamodzielniania wychowanków w opinii badanych respondentów
5.4. Czynności diagnostyczne podejmowane przez wychowawców w usamodzielnianiu wychowanków MOW
5.5. Motywowanie wychowanków do rozwijania w sobie samodzielności w opinii obu badanych grup respondentów
5.6. Interpretacja i dyskusja nad wynikami dotyczącymi czynności usamodzielniających podejmowanych przez wychowawców w MOW-ach
Rozdział 6. Zależności pomiędzy samodzielnością wychowanków a czynnościami usamodzielniającymi podejmowanymi przez wychowawców w MOW-ach
6.1. Zakres swobody pozostawianej przez wychowawców a parametry samodzielności wychowanków MOW
6.2. Poziom wsparcia udzielanego przez wychowawców a parametry samodzielności wychowanków MOW
6.3. Natężenie współpracy z instytucjami funkcjonującymi w środowisku lokalnym a samodzielność wychowanków MOW
6.4. Motywowanie przez wychowawców a parametry samodzielności wychowanków MOW
6.4.1. Organizowanie przez wychowawców zajęć usamodzielniających a samodzielność wychowanków MOW
6.4.2. Rozmowy motywujące przeprowadzane przez wychowawców a samodzielność wychowanków MOW
6.5. Interpretacja i dyskusja nad wynikami dotyczącymi związków samodzielności wychowanków z podejmowanymi przez wychowawców czynnościami usamodzielniającymi
