Wychowanie do empatii. Koncepcje teoretyczne, metody i programy wspierania empatii u dzieci w wieku szkolnym
Autor: Maciej Ciechomski
Monografia Wychowanie do empatii to pierwsze w Polsce tak kompleksowe, wieloaspektowe i wnikliwe ujęcie problematyki wychowania do nastawień prospołecznych i empatycznych. Niniejsze opracowanie próbuje zebrać wiedzę dotyczącą różnych koncepcji empatii, zaprezentować własny model empatii oraz jego pedagogiczną operacjonalizację. Wychodząc zatem od klasycznych ujęć, w pierwszym rozdziale przedstawiono ewolucję pojęcia empatii – od pierwszych definicji, poprzez opisywanie jej w różnych paradygmatach psychologicznych, aż do prezentacji nowoczesnych modeli epizodyczno-procesualnych. Empatia bowiem była przedmiotem zainteresowania wielu teoretyków i praktyków, a doniosły wkład różnych koncepcji pozwolił na lepsze zrozumienie empatycznych procesów. Ujęcia modelowe, chociaż stanowią zawsze pewne uproszczenie tego bardzo rozbudowanego konstruktu, jakim jest empatia, pozwalają lepiej zrozumieć naturę tego fenomenu.
Autor ma nadzieję, że książka będzie ciekawą propozycją zarówno dla badaczy chcących pogłębiać wiedzę na temat fenomenu empatii, jak i dla praktyków, którzy dzięki zagadnieniom przybliżonym w niniejszej publikacji mogą doskonalić swoją wiedzę teoretyczną i warsztat metodyczny. Ciągle bowiem brakuje w polskiej szkole aktywności rozwijających wrażliwość i uważność na drugiego człowieka.
Rozdział 1
Teoretyczny i empiryczny status pojęcia empatii
1.1. Rys historyczny definiowania terminu „empatia”
1.2. Empatia w różnych nurtach psychologii
1.3. Integracyjne modele empatii
1.4. Metody pomiaru empatii
Rozdział 2
Empatia filarem życia społecznego
2.1. Ewolucyjne uzasadnienie znaczenia empatii dla relacji międzyludzkich
2.2. Empatia a relacje społeczne
2.3. Rozwój empatii w ujęciu Martina L. Hoffmana
2.4. Badania nad rozwojem oraz znaczeniem empatii dla różnych obszarów funkcjonowania człowieka
Rozdział 3
Teorie wychowania do empatii
3.1. Klasyczne teorie wychowania do empatii
3.2. Zjawisko empatii w nurcie wychowania do współczucia
3.3. Empatia w koncepcjach pedagogicznych wychowania moralnego
3.4. Znaczenie empatii w koncepcjach wychowania do pokoju
3.5. Empatia w teoriach międzykulturowej koegzystencji
3.6. Wychowanie do społecznej i systemowej empatii
3.7. Samoempatia jako ważny zasób osobowy jednostki
3.8. Znaczenie pedagogicznej relacji opiekun – dziecko w procesie wychowania
3.9. Zestawienie koncepcji wychowania do empatii
Rozdział 4
Wybrane programy wychowania do empatii
4.1. Przegląd metod rozwijających empatię
4.2. Czynniki kulturowo-normatywne oraz umiejętności zwiększające skuteczność działań rozwijających empatię
4.3. Empirycznie i poznawczo potwierdzone programy wychowania do empatii
Rozdział 5
„Dobry kolega” – autorski program wychowania do empatii
5.1. Konteksty prawno-normatywne programu
5.2. Podstawy teoretyczno-empiryczne
5.3. Struktura i cele szczegółowe programu „Dobry kolega”
5.4. Metody dydaktyczne
5.5. Analiza skuteczności oddziaływań
5.6. Implikacje praktyczne
Dodatek
Scenariusze zajęć do programu „Dobry kolega”
Kwestionariusz Empatii QAACE
