URZĄDZANIE MŁODZIEŻY STUDIUM ANALITYCZNO-KRYTYCZNE

Opis

 W niniejszej publikacji zasadniczym celem uczyniłam rekonstrukcję i krytykę dyskursów o młodzieży (w ramach pewnego historycznie określonego „pola dyskursywnego”) i ostatecznie identyfikację relacji wiedzy – władzy, w której znajduje oparcie i legitymizację praktyka sprawowania władzy nad współczesną młodzieżą. Ostatecznie książka ta pomyślana jest jako narracja na temat urządzania młodzieży w Polsce. Zwracam się w stronę stworzonej przez Foucaulta jednej z najbardziej inspirującej poznawczo we współczesnych naukach społecznych koncepcji urządzania. (…)
       Strukturę i kierunek wywodu wyznaczyło przyjęcie założenia, że współczesne dyskursy o młodzieży stanowią konstytutywny element urządzania społeczeństwa. W związku z tym zasadnicza linia rozważań obejmuje analizę tego, jak określone reprezentacje młodzieży (profile epistemiczne, wiedza, racjonalności) czynią możliwymi, uprawomocniają istnienie pewnych typów praktyk społecznych (technik, interwencji, strategii, programów). Celem Autorki było bowiem ukazanie owego permanentnego i konstytutywnego powiązania episteme i techne w praktykach dyskursywnych i polityce młodzieżowej. Z tego powodu rozpoczyna od refleksji nad problematyką władzy w perspektywie pedagogiki analityczno-krytycznej, w której to odnajduje teoretyczne i metodologiczne ugruntowanie analiz prowadzonych w kolejnych częściach pracy.
     W rozdziale drugim problematyzuje dominujące we współczesnym dyskursie naukowe profile epistemiczne, w których znajdują oparcie naturalizacja, socjologizacja i historyzacja młodzieży. Przedstawiony opis wybranych momentów rozwoju dyskursu o młodzieży ma służyć ukazaniu ich przygodnego charakteru, to jest zakotwiczenia w określonym miejscu i czasie historycznym. Ta szeroko rozumiana kontekstualność teorii naukowych i problematyczność badań społecznych stanowią punkt wyjścia w krytycznych studiach młodzieży, którym poświecona jest trzecia część książki. Omawiane w książce podstawowe założenia oraz rezultaty badań prowadzonych w obszarze anglosaskim, pokazując swoje inspiracje i kontynuując myśli zaczerpnięte z tych badań w analizach własnych. Rozdział ten kończy bowiem krytyczna analiza pedagogicznych badań młodzieży.
     Od rozdziału czwartego zaczyna się wywód mający na celu ukazanie ciągłości temporalizacji doświadczenia rozumianego jako zmiana przez czas oraz „bycie” w swoim czasie. Przyglądam się rożnego typu dyskursom o młodzieży (naukowym, medialnym, rządowym), w których naturalizacja i socjologizacja młodzieży zasadzają się na dyspozytywie wieku, w wymiarze zarówno dyskursywnym (wiedzy o rozwoju i dojrzewaniu człowieka, jego zadaniach rozwojowych), jak i pozadyskursywnym (instytucjonalnych i technicznych relacji władzy opartych na kategoryzacji według wieku). Ukazuję osadzenie linearnego, wyznaczonego „strzałką czasu” opisu doświadczenia w kontekście nowoczesnych sposobów oswajania młodości oraz biopolitycznych technik zarządzania ryzykiem. Tym samym otwieram perspektywę, z której będę opisywać urządzanie młodzieży w kolejnych rozdziałach pracy.
   Rozważania w piątym rozdziale poświęcone są bowiem sposobom, w jakich w dyskursach o młodzieży pojawia się wiedza o ryzyku. Wskazuję na obecność tej wiedzy w dwóch wymiarach. W pierwszym chodzi o reprezentacje młodzieży, w których młodzi ludzie są przedstawiani jako zagrożenie dla samych siebie (swojego zdrowia, swojego rozwoju i swojej przyszłości), w drugim zaś – o zakładane ryzyko, jakie młodzież niesie dla reszty społeczeństwa. Sensy i znaczenia, w jakich pojęcia te są stosowane, wraz z całą retoryką konieczności zmniejszania ryzyka i zagrożenia oraz troski o bezpieczeństwo, koncentrują się na przewidywaniu i kontrolowaniu przyszłości. Właśnie jako reżimy redukcji niepewności przedstawiam w ostatniej części praktyki ekspertyz, reżimy prewencji i przedsiębiorczości. Analizy te mają na celu ukazanie pewnych regularności urządzania młodzieży i problematyzowania „kwestii młodzieżowej”, pomimo różnorodności wiedzy i technik wywodzących się z pastoralnych, biopolitycznych i neoliberalnych racjonalności, konstruowanych w przestrzeni „zarządzania niepewnym w imię pewności”. Tezą, którą próbuje autorka uzasadnić, strukturyzującą logikę prowadzonego wywodu, jest więc w istocie teza głosząca, że młodzież jest urządzana jako zagrożenie.

 "Urządzanie młodzieży. Studium analityczno-krytyczne to tekst merytorycznie bardzo dobry – i to zarówno w kontekście przyjętych przez Autorkę założeń teoretycznych i metodologicznych, narracji oraz argumentacji, jak i konkretnych rezultatów analitycznych. Stanowi on – jak jestem o tym przekonany – istotny wkład do współczesnej polskiej myśli edukacyjnej […].
Wykorzystując konsekwentnie założenia teorii poststrukturalizmu Helena Ostrowicka wprowadza nas – w pełną władzy/prawdy/wiedzy – społeczno-kulturową rzeczywistość „życia młodzieży” (a znakomicie dobrany „przypadek Ani” stanowi tutaj krystalizację trafnie uchwyconych przez Autorkę tendencji). […] Autorka nie konfrontuje wyłaniających się z analiz obrazów teorii, myśli i rzeczywistości z jakimkolwiek obrazem „idealnej”, czy „postulowanej” wersji tożsamości młodzieży i rzeczywistości (jest też z całą pewnością świadoma, iż również jej narracje mają charakter „konstrukcji społecznej”). Narracje Heleny Ostrowickiej pozbawione są jakiegokolwiek moralizatorstwa, czy dydaktyzmu, tak „kuszącego” w przypadku analiz problemów związanych z tożsamością/wychowaniem młodzieży (nie zakłada ona też istnienia „ostatecznej prawdy”, do której naukowiec powinien dojść „za wszelką cenę”). Są w tym kontekście „otwartym tekstem”, który zaprasza czytelnika do nadawania własnych znaczeń. […] Jest to oryginalne i twórcze dzieło, które stanowi niezaprzeczalny wkład Autorki w wybrane przez nią pole problemowe."

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Zbyszka Melosika