Opis
Problematyka podjęta w publikacji "Ukryte programy uniwersyteckiej edukacji i ich rezultaty. Doświadczenia studentów pedagogiki" jest bardzo ważnym i atrakcyjnym tematem w badaniach nad edukacją akademicką. Odsłanianie rzeczywistych efektów kształcenia na uniwersytecie w sytuacji administracyjnego, scentralizowanego ich definiowania, zwłaszcza w odniesieniu do postaw i przekonań, jest źródłem rzeczowych argumentów w debacie nad współczesną szkołą wyższą, jej miejscem i funkcjami w rozwoju państwa i społeczeństwa oraz w rozwoju osobowym jej podmiotów. Ważne poznawczo jest wykorzystanie swobodnych wypowiedzi studentów doświadczających oddziaływania ukrytych programów w uczelni. Na podkreślenie zasługuje warsztat badawczy Doroty Pauluk oraz przejrzyste jego przedstawienie czytelnikom. Zapewnia to możliwość konfrontowania wyników tych badań z innymi, prowadzonymi w innych uczelniach i w innym czasie. Uważam to za przejaw wysokiej samoświadomości metodologicznej Autorki pracy. [...] Rozprawę tę cechują duża wartość poznawcza oraz wysoki poziom merytoryczny i metodologiczny. Wnosi ona nowe elementy do wiedzy o tak ważnej kategorii analitycznej, jaką jest ukryty program istniejący w instytucjach edukacyjnych, oraz o rzeczywistych efektach edukacji uniwersyteckiej. Jej treść wypełnia lukę w wiedzy z zakresu pedagogiki szkoły wyższej i może stanowić ważne źródło analiz w procesie doskonalenia zawodowego nauczycieli akademickich.
Z recenzji prof. dr hab. Marii Czerepaniak-Walczak
Dorota Pauluk - absolwentka pedagogiki i psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego; doktor nauk humanistycznych w dziedzinie pedagogiki w Instytucie Pedagogiki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej naukowe zainteresowania są związane z problematyką ukrytego programu w akademickiej edukacji, przemianami modelu uniwersytetu oraz studiującej młodzieży, psychologią rozwoju człowieka ze szczególnym uwzględnieniem okresu wczesnej dorosłości oraz możliwościami wykorzystania dla badań edukacyjnych analizy treści różnych form przekazów (czasopism młodzieżowych, podręczników szkolnych, swobodnych wypowiedzi podmiotów edukacji).
Spis treści
Rozdział I. Od jednostronnych ujęć i ideologicznych uwikłań do złożonego
modelu ukrytego programu
1. Geneza i kontrowersje wokół pojęcia "ukryty program". Próby
definiowania i klasyfikacji zjawiska
2. Ukryty program z perspektywy różnych stanowisk teoretycznych
2.1. Adaptacja uczniów do życia społecznego w poglądach
zwolenników stanowiska tradycyjnego (funkcjonalizm)
2.2. Utrwalanie przez instytucje edukacyjne represyjnego porządku
społecznego w poglądach zwolenników tradycji
neomarksistowskiej
2.3. Strategie radzenia sobie z instytucjami edukacyjnymi w poglądach
przedstawicieli teorii oporu (dialektyczna krytyka)
3. Ukryty program edukacji w wyłaniającym się jego złożonym modelu
4. Tropy i refleksy ukrytego programu i jego rezultatów w polskiej
literaturze
Rozdział II. Obraz studenta w zmieniających się kontekstach życia - tradycja
i nowoczesność
1. Student w przeobrażającym się modelu uniwersytetu
- rys historyczny
2. Teorie rozwoju studenta na tle przemian społecznych końca lat 60.
XX wieku
3. Student w okresie między wyłaniającą się a pełną dorosłością
4. Współcześni studenci wobec wyzwań dorosłości - specyfika
pokolenia
Rozdział III. Student w akademickim środowisku edukacyjnym - warunki
stymulujące i utrudniające jego rozwój
1. Szkoła wyższa (uniwersytet) - specyfika środowiska edukacyjnego
2. Szkoła wyższa środowiskiem aktualizowania się potencjału
rozwój owego - na przykładzie wybranych teorii i wyników badań
2.1. W kierunku zintegrowanej tożsamości
2.2. W kierunku rozwoju myślenia postformalnego
2.3. W kierunku autonomii moralnej
3. Uwarunkowania przemian współczesnego modelu uniwersytetu jako
czynniki utrudniające rozwój
4. Studia pedagogiczne (nienauczycielskie) i ich studenci w kontekście
przemian szkolnictwa wyższego
4.1. Charakterystyka studiów pedagogicznych
4.2. Pedagog w nowej rzeczywistości społecznej
Rozdział IV. Konceptualizacja badań nad ukrytym programem uniwersyteckiej
edukacji i jego rezultatami
1. Cele i problematyka badań
2. Metoda badań
2.1. Analizy treści - charakterystyka i historia
2.2. Analiza treści w warsztacie badawczym pedagoga
3. Budowa narzędzia badawczego - klucz kategoryzacyjny
Rozdział V. Rozwój osobowy studenta pedagogiki jako rezultat ukrytych programów uniwersyteckiej edukacji
1. Środowisko akademickie szkołą nieformalnej wiedzy i życiowych
doświadczeń
2. Studia a przekraczanie psychospołecznego moratorium
3. Środowisko akademickie drogą do autokreacji
3.1. Dookreślanie tożsamości indywidualnej
3.2. Od strategii obrony "ja" do samodoskonalenia
3.3. Kształtowanie relacji z innymi
4. Podsumowanie
Rozdział VI. Uczenie się roli eksperta jako rezultat ukrytych programów
uniwersyteckiej edukacji pedagogów
1. Iluzje praktyczności i teoretyczności studiów pedagogicznych - ideały
a uniwersytecka rzeczywistość
1.1. Oczekiwania studentów
1.2. Wiedza akademicka
2. Status dyscypliny naukowej a aspiracje edukacyjne i zawodowe
3. Braki w oficjalnej ofercie studiów pedagogicznych
4. Podsumowanie
Rozdział VII. Uczenie się roli studenta jako rezultat ukrytych programów
uniwersyteckiej edukacji
1. Adaptacja do życia w zbiurokratyzowanej instytucji społecznej
(uniwersytecie)
2. Adaptacja do specyfiki akademickiego procesu dydaktycznego
2.1. Organizacja przestrzeni
2.2. Metodyka nauczania
2.3. Nieformalne oczekiwania nauczycieli akademickich
3. Szkoła wyższa miejscem efektywnego i nieefektywnego uczenia się
3.1. Strategie uczenia się oparte na metapoznaniu
3.2. Strategie uczenia się oparte na zapamiętywaniu i odtwarzaniu
4. Między poczuciem indywidualnego wzrostu a presją nieformalnych
oczekiwań - student w grupie rówieśniczej
4.1. Konfrontacja z innymi a stymulowanie rozwoju osobowego
4.2. Negatywne konsekwencje normatywnego i informacyjnego
wpływu grupy
5. Podsumowanie
Rozdział VIII. Strategie radzenia sobie na studiach jako reakcja zwrotna studentów pedagogiki na ukryte programy uniwersyteckiej edukacji
1. "Edukacja patchworkowa" - odpowiedź studentów na braki w zakresie
uniwersyteckiego kształcenia i wykształcenia
2. Rozwijanie i udoskonalanie nierozwojowych i nieetycznych strategii
radzenia sobie na studiach
2.1. Przetrwanie - przykład "miękkich" strategii
2.2. "Kombinowanie" - przykład "twardych" strategii
3. Nierozwojowe i nieetyczne strategie radzenia sobie na studiach - ich
źródła i ocena studentów
4. Podsumowanie
Uogólnienia i wnioski
