PSYCHOLOGIA KLINICZNA W OPISACH PRZYPADKÓW TOM 1

Opis

Psychologia kliniczna w opisach przypadków Tom 1

Autorzy: Thomas F. Oltmanns, Michele T. Martin

Większość podręczników psychologii klinicznej zawiera krótkie opisy rzeczywistych przypadków klinicznych. Z konieczności są one jednak zbyt zwięzłe i fragmentaryczne, by umożliwić studentowi zrozumienie wyjątkowej złożoności ludzkiego życia. Nie da się w nich przedstawić pełnej historii pacjenta, sposobu, w jaki terapeuta konceptualizuje problem, formułowania i wprowadzania w życie planu terapeutycznego ani przebiegu schorzenia na przestrzeni wielu lat. W przeciwieństwie do skrótowego opisu przypadku, jego rozbudowana wersja może stanowić podstawę do uporządkowania ważnych informacji na temat choroby. Zwiększa to zdolność studenta do rozumienia i przywoływania abstrakcyjnych zagadnień teoretyczno-badawczych.
Jedenaste wydanie Psychologii klinicznej w opisach przypadków ma więc trzy cele: a) przedstawienie szczegółowego opisu szeregu problemów klinicznych; b) zilustrowanie niektórych sposobów postrzegania tych problemów i ich leczenia; c) omówienie dostępnych danych dotyczących częstości występowania opisywanych zaburzeń i ich przyczyn. Książka może być przydatna studentom psychologii klinicznej — studiów zarówno licencjackich, jak i magisterskich, a także uczestnikom kursów psychiatrycznej opieki społecznej czy pielęgniarstwa psychiatrycznego. Może też stanowić pomoc dla studentów różnego rodzaju kursów praktycznych poświęconych konceptualizacji problemów zdrowia psychicznego i planowaniu leczenia. Może być wykorzystywana samodzielnie lub jako uzupełnienie standardowego podręcznika psychologii klinicznej.
Wybrane do publikacji przypadki reprezentują szeroki zakres problemów klinicznych, począwszy od zaburzeń psychotycznych (np. schizofrenii czy choroby afektywnej dwubiegunowej), poprzez zaburzenia osobowości (np. paranoiczne lub borderline), do różnych zaburzeń wieku dziecięcego i podeszłego (np. zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi). Autorzy celowo skupili się na tych przypadkach, które ilustrują problemy będące przedmiotem szczególnego zainteresowania adeptów psychologii klinicznej. Autorzy nie chcą jednak sugerować, że wszyscy pacjenci idealnie wpasowują się w ramy diagnostyczne. Poza opisem klasycznych objawów (np. halucynacji, rytuałów kompulsyjnych czy lęku przed określonymi sytuacjami) w opisach poszczególnych schorzeń wskazano kontekst społeczny, w którym są one obserwowane, a także przedstawiono życiowe problemy pacjentów, które — choć nieistotne z diagnostycznego punktu widzenia — wpływają na ich ogólne przystosowanie. W kilku opisach przypadków uwzględniono analizę przystosowania małżeńskiego oraz relacji rodzic–dziecko.
W książce przedstawiono również przykłady zaburzeń odżywiania, dysocjacyjnych zaburzeń tożsamości, dysforii płciowej, zaburzeń ze spektrum autyzmu oraz zespołu stresu pourazowego (po gwałcie). Każde z tych zaburzeń jest przedmiotem dużego zainteresowania współczesnej literatury naukowej, a także źródłem licznych kontrowersji teoretycznych.
W rozważaniach na temat większości przypadków wyraźnie widać, że autorzy przyjmują perspektywę poznawczo-behawioralną. Mimo to przedstawiono i omówiono również inne podejścia teoretyczne. Zaprezentowane przypadki można wykorzystać do pokazania studentom, że określony problem może być postrzegany i leczony z kilku różnych perspektyw. Choć większość opisanych interwencji jest przykładem podejścia poznawczo-behawioralnego, opisano także biologiczne metody leczenia (np. farmakoterapię, elektrowstrząsy czy psychochirurgię), o ile są one stosowane w danym zaburzeniu. W kilku przypadkach nie uzyskano pozytywnych wyników terapii. Autorzy starali się uczciwie przedstawić zarówno ograniczenia, jak i potencjalne zalety różnych podejść terapeutycznych. Warto zwrócić uwagę, że w niektórych opisach przedstawiono historie osób, które w ogóle nie były leczone, wielu ludzi z problemami psychologicznymi nie korzysta bowiem z terapii, co w opinii autorów należy zaznaczyć.
Po każdym opisie przypadku zamieszczono omówienie prezentujące aktualną wiedzę na temat przyczyn danego schorzenia. Niektóre z nich są z konieczności krótsze niż inne. Więcej badań przeprowadzono bowiem na przykład w odniesieniu do schizofrenii niż dysforii płciowej czy osobowości paranoicznej. Zawarcie w opisach części dyskusyjnych ma dwa cele. Po pierwsze, stanowią one próbę wykorzystania opisu przypadku do przedstawienia, w jaki sposób badania naukowe odnoszą się do problemów poszczególnych pacjentów. Po drugie, autorzy uczulają czytelników na braki w naszej wiedzy z zakresu psychologii klinicznej, ponieważ wierzą, że równie ważna jak wiedza jest świadomość tego, czego jeszcze nie wiemy. W dziesiątym wydaniu książki dokonano przeglądu treści wszystkich omówień dotyczących opisanych przypadków i uwzględniono nich nowe spostrzeżenia oraz dowody empiryczne, które zmieniają sposób postrzegania i leczenia tych zaburzeń.
Rozważania na temat płci, kultury czy przynależności etnicznej zawarto we wszystkich poprzednich wydaniach książki. W wydaniu jedenastym tematom tym, zwłaszcza kwestiom płci, poświęcono jeszcze więcej uwagi. Ważne zagadnienia związane z rasą i płcią omówiono na przykład przy opisie parasomnii (koszmarów sennych). Wiele zagadnień istotnych z punktu widzenia kobiet omówiono w rozdziale poświęconym zaburzeniom pourazowym po gwałcie (np. korzystne i szkodliwe nastawienie innych osób wobec ofiary gwałtu, podejmowane przez nią, jej terapeutę czy wykładowcę decyzje dotyczące tego, kiedy zgłosić gwałt, i tak dalej). Omawiając przyczyny zaburzeń depresyjnych, uwzględniono rozważania na temat hipotetycznych wyjaśnień różnic występowania tego schorzenia wśród kobiet i mężczyzn. W rozdziałach poświęconych dysocjacyjnym zaburzeniom tożsamości i osobowości borderline opisano wpływ wcześniejszego doświadczenia przemocy seksualnej na rozwój tego rodzaju psychopatologii. Przy okazji obu omówionych przypadków zaburzeń odżywiania przedstawiono obszerne rozważania na temat aspektów kulturowych mających wpływ na uczucia kobiet i ich przekonania związane z własną osobą. To jedynie kilka przykładów podjęcia próby uwzględnienia kwestii płci w odniesieniu do etiologii i leczenia zaburzeń psychicznych. Autorzy są wdzięczni Christinie Noel White (z Uniwersytetu Waszyngtona w St. Louis) i Patricii Lee Llewellyn (z Uniwersytetu Wirginii) za wiele cennych komentarzy dotyczących tych zagadnień.
Wszystkie opisane w książce przypadki opierają się na rzeczywistych doświadczeniach klinicznych, głównie autorów, a niekiedy ich kolegów czy studentów. Dane demograficzne (imiona, miejscowości czy zawody) oraz niektóre szczegóły kliniczne zmieniono w celu zapewnienia pacjentom i ich rodzinom anonimowości. Niektóre opisy przypadków dotyczą złożonych problemów klinicznych, z jakimi autorzy spotkali się w swojej praktyce. Celem autorów nie jest przekonywanie o skuteczności czy przydatności określonej konceptualizacji lub interwencji, ale przedstawienie sposobu myślenia klinicystów i wykorzystywania przez nich abstrakcyjnych teorii do tego, by pomagać pacjentom radzić sobie z życiowymi problemami. Imiona użyte w opisach przypadków są fikcyjne, a ich podobieństwo do rzeczywistych osób czysto przypadkowe.