Zawód ratownika medycznego na ziemiach polskich w XIX i XX wieku to piąta z kolei książka autorstwa Bożeny Urbanek, dotyczą historii medycyny.
Postęp cywilizacyjny i wynikające z tego faktu niebezpieczeństwa, w tym wzmożona wypadkowość, miały wpływ na rozwój ratownictwa medycznego.
Pierwsza na ziemiach polskich organizacja skupiająca osoby udzielające pierwszej pomocy, w tym lekarzy, została utworzona w 1891 r. w Krakowie, w ówczesnym zaborze austriackim, z inicjatywy Arnolda Banneta i Karola Nałęcza Brudzińskiego. Wkrótce podobną powołano we Lwowie. Dalsze instytucje – funkcjonujące na zasadzie społecznych stowarzyszeń – powstały w Warszawie (1897), Łodzi (1899), Wilnie (na przełomie 1901/1902) oraz Lublinie (1917). Stowarzyszenia te i grupy związanych z nią ratowników stopniowo przekształciły się w publiczną organizację leczniczą, określaną mianem pogotowia ratunkowego – instytucji istniejącej po dzień dzisiejszy.
