TRANSPLANTOLOGIA WĄTROBY W PRAKTYCE

Spis treści

Transplantologia wątroby w praktyce

Autor: Piotr Milkiewicz, Maciej Wójcicki

Rozdział 1. Przed przeszczepieniem

Jakie są podstawowe funkcje metaboliczne wątroby?

Jakie choroby najczęściej powodują uszkodzenie wątroby?

Jak zakomunikować pacjentowi, że ma marskość wątroby?

Jakie są objawy marskości wątroby?

Kiedy pacjent z marskością wątroby staje się kandydatem do przeszczepienia?

Jakie jest główne wskazanie onkologiczne do transplantacji wątroby?

Jak stwierdzić, czy zaawansowanie raka wątrobowokomórkowego w wątrobie marskiej przekracza kryteria kwalifikacji do transplantacji?

Czy przeszczepienie wątroby wykonuje się w przypadku innych nowotworów pierwotnych wątroby?

Czy przeszczepienie wątroby wykonuje się w przypadku przerzutów nowotworów złośliwych do wątroby?

Czy inne choroby wątroby, które nie prowadzą do marskości, mogą stanowić wskazanie do przeszczepienia?

Na jakiej podstawie można rozpoznać ostrą niewydolność wątroby? Co w pierwszej kolejności uwzględnić w diagnostyce różnicowej?

Jakie zaleca się wstępne postępowanie po rozpoznaniu ostrej niewydolności wątroby i ustaleniu jej przyczyny?

Kiedy chorego z rozpoznaniem ostrej niewydolności wątroby należy skierować do ośrodka transplantacji wątroby?

Kiedy chorego z rozpoznaniem ostrej niewydolności wątroby należy kwalifikować do przeszczepienia wątroby w trybie pilnym?

Jakie są wskazania do pilnego przeszczepienia wątroby u chorych z ostrą niewydolnością wątroby na tle zatrucia paracetamolem?

Jakie są wskazania do pilnego przeszczepienia wątroby u chorych z ostrą niewydolnością wątroby o etiologii innej niż zatrucie paracetamolem?

Czy przy kwalifikacji do przeszczepienia wątroby zawsze wiadomo, że jest ono konieczne i nie ma innego sposobu leczenia? Czy po zakwalifikowaniu chorego do przeszczepienia może się okazać, że kondycja wątroby uległa znacznej poprawie i przeszczepienie nie jest konieczne?

Czy pacjent z marskością wątroby spowodowaną nadużywaniem alkoholu ma szanse na przeszczepienie?

Czy istnieje limit wieku dla kandydatów do przeszczepienia?

Jak wygląda przygotowanie do przeszczepienia? Czy takie przygotowanie musi się odbywać w szpitalu?

W jakich przypadkach mimo wskazań do przeszczepienia wątroby lekarze nie decydują się na wykonanie tego zabiegu?

Od czego zależy czas oczekiwania na przeszczepienie wątroby, licząc od dnia zakwalifikowania do przeszczepienia i wpisania chorego na Krajową Listę Oczekujących do dnia operacji?

Ile przeszczepień wątroby wykonuje się w Polsce? W ilu miastach działają odpowiednie ośrodki?

Czy w razie pogorszenia się stanu zdrowia chorego w trakcie oczekiwania na przeszczepienie wątroby istnieje szansa na przyspieszenie operacji?

Kto może być dawcą wątroby?

Czy krewni albo przyjaciele dorosłego pacjenta, u którego są wskazania do transplantacji wątroby, mogą „oddać” część swojej wątroby do przeszczepienia?

Na co pacjent musi zwrócić szczególną uwagę w czasie oczekiwania na przeszczepienie?

Jak powiadamia się chorego o otrzymanym zgłoszeniu dawcy wątroby? W jakim czasie należy przyjechać do szpitala?

Czy istnieje ryzyko przeniesienia jakichkolwiek chorób od dawcy wątroby (np. infekcji, nowotworów)?

Rozdział 2. Operacja

Jak pomóc choremu zmniejszyć niepokój towarzyszący oczekiwaniu na transplantację?

Jak pomóc choremu opanować zdenerwowanie po otrzymaniu informacji telefonicznej o planowanym w najbliższych godzinach przeszczepieniu wątroby?

Skąd pochodzi narząd do przeszczepienia wątroby?

Jak wygląda przygotowanie do przeszczepienia wątroby krótko przed operacją?

Czy po rozpoczęciu operacji przeszczepienia wątroby i otwarciu jamy brzusznej może się okazać, że wykonanie operacji jest niemożliwe?

Jak przebiega operacja przeszczepienia wątroby?

Czy zakrzepica żyły wrotnej chorego stanowi przeciwwskazanie do transplantacji wątroby (uwzględniając fakt, że w czasie transplantacji wykonuje się zespolenie żyły wrotnej własnej pacjenta z żyłą wrotną dawcy)?

Kiedy w czasie przeszczepienia wątroby wykonuje się zespolenie przewodu żółciowego wątroby dawcy z jelitem cienkim pacjenta (tzw. zespolenie przewodowo?jelitowe)?

Czy u chorych z pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych (PSC) zawsze wykonuje się zespolenie przewodowo?jelitowe?

Jak długo trwa zabieg przeszczepienia wątroby i jak szybko pacjent budzi się po operacji? Jak długo po operacji pacjent jest „przykuty do łóżka”?

Czy jest możliwy zgon chorego w trakcie operacji przeszczepienia wątroby?

Rozdział 3. Okres pooperacyjny

Jak długo po przeszczepieniu pacjent przebywa w szpitalu i na jakich oddziałach?

Jakie badania kontrolne wykonuje się w ciągu pierwszych kilkunastu dni po przeszczepieniu wątroby?

Jakie badania laboratoryjne najlepiej obrazują wczesną funkcję wątroby przeszczepionej w bezpośrednim okresie po transplantacji wątroby?

Jakie powikłania chirurgiczne występują najczęściej w pierwszych tygodniach po przeszczepieniu wątroby?

Jakie powikłania występujące krótko po przeszczepieniu wątroby są najbardziej niebezpieczne? Jak często występują?

Jakie jest ryzyko, że przeszczepiona wątroba nie podejmie czynności?

Jakie jest ryzyko, że pacjent będzie wymagał kolejnego przeszczepienia wątroby z powodu powikłań występujących krótko po operacji? Jakie powikłania mogą do tego doprowadzić?

Jak często występują zakażenia w pierwszych 3 miesiącach po przeszczepieniu wątroby? Czym są zwykle spowodowane?

Jak często występuje ostre odrzucanie wątroby przeszczepionej? Jakie są jego objawy i jak je rozpoznać? Czy taka reakcja zwiększa ryzyko zgonu pacjenta lub kolejnego przeszczepienia wątroby?

Jakie jest ryzyko zgonu pacjenta w okresie pierwszych 3 miesięcy po przeszczepieniu wątroby?

Jakie są główne przyczyny zgonu chorych w okresie pierwszych 3 miesięcy po przeszczepieniu wątroby?

Rozdział 4. Po wypisaniu ze szpitala

Jak częste są kontrole w poradni transplantacyjnej po wypisaniu do domu? Czy konieczne są również wizyty w poradni rodzinnej?

Kiedy usuwa się szwy (zszywki) skórne?

Czy po wyjściu do domu pacjent może się kąpać w wannie?

Jakie leki przeciwbólowe można bezpiecznie stosować po przeszczepieniu wątroby?

Jakich leków przeciwbólowych nie powinno się stosować po przeszczepieniu wątroby?

Czy biorcy po transplantacji wątroby mogą przyjmować leki na „przeziębienie” dostępne w aptece bez recepty?

Jaką dietę zaleca się po przeszczepieniu wątroby? Jakich produktów należy unikać?

Jaki tryb życia należy prowadzić po przeszczepieniu wątroby?

Jak szybko po przeszczepieniu pacjenci wracają do pełni zdrowia i sił?

Jakie ćwiczenia są dozwolone, a jakich nie należy wykonywać?

Kiedy pacjenci po przeszczepieniu wątroby mogą bezpiecznie zacząć prowadzić samochód?

W jakim czasie po przeszczepieniu pacjenci mogą zacząć korzystać ze środków komunikacji miejskiej (tramwaj, pociąg)?

Czy po przeszczepieniu wątroby pacjenci mogą prowadzić normalne współżycie seksualne? Jeśli tak, kiedy można je rozpocząć?

Czy pacjenci po przeszczepieniu wątroby odzyskują normalną sprawność seksualną?

Czy pacjentka po przeszczepieniu wątroby może mieć dzieci?

Czy można zostać ojcem po przeszczepieniu wątroby?

Czy przyjmowanie mykofenolanu mofetylu (MMF) wpływa na płodność mężczyzn po transplantacji wątroby?

Kiedy pacjenci po przeszczepieniu wątroby mogą wrócić do pracy?

Jak pacjenci powinni dbać o stan uzębienia po przeszczepieniu wątroby?

Czy pacjenci po przeszczepieniu wątroby mogą trzymać w domu zwierzęta?

Jakie gatunki zwierząt stanowią większe zagrożenie dla pacjentów przyjmujących leki immunosupresyjne?

Czy pacjenci po transplantacji wątroby mogą pracować w ogrodzie w bezpośrednim kontakcie z ziemią?

Czy pacjenci po transplantacji wątroby mogą podróżować za granicę?

Czy pacjenci po przeszczepieniu wątroby mogą się opalać?

Czy po przeszczepieniu ryzyko chorób nowotworowych jest zwiększone?

Czy pacjenci po transplantacji wątroby mogą podróżować samolotem?

Czy przed planowanym przeszczepieniem wątroby chorych należy poddać szczepieniom ochronnym?

Czy pacjenci z zaawansowaną marskością wątroby powinni się szczepić przeciw COVID?19?

Czy pacjentów po przeszczepieniu wątroby można poddać szczepieniom ochronnym? Jeśli tak, to jakie szczepienia są zalecane? Kiedy najlepiej je wykonać?

Jak przebiega infekcja COVID?19 u pacjentów po transplantacji wątroby?

Jaka jest odpowiedź na szczepienie przeciw COVID?19 u pacjentów po transplantacji wątroby?

Jakich szczepień nie należy wykonywać u osób po przeszczepieniu wątroby?

Jak należy postąpić, jeśli u dziecka pacjenta po przeszczepieniu wątroby zaplanowano okresowe szczepienia ochronne przeciwko chorobom zakaźnym?

Jak postępować w przypadku pacjenta, który po przeszczepieniu miał bezpośredni kontakt z zakażoną osobą?

Czy pacjenci po transplantacji wątroby mogą podróżować do krajów egzotycznych i tropikalnych?

Jakie leki pacjenci przyjmują we wczesnym okresie po przeszczepieniu wątroby? Jakie leki stosuje się w odległym okresie po operacji?

Jak postępować, gdy pacjent zapomni przyjąć lek immuno­supresyjny przez jeden dzień lub dwa dni lub nie przyjmował leku przez kilka dni, na przykład z powodu braku leku w aptece?

Czy stosowane leki immunosupresyjne mogą powodować działania niepożądane? Jeśli tak, to jakie?

Czy leki immunosupresyjne można przyjmować razem z posiłkami?

Czy pozostałe leki doustne stosowane po przeszczepieniu wątroby pacjenci mogą także przyjmować z posiłkami?

Czy istnieją leki lub produkty spożywcze, które mogą zmieniać działanie leków immunosupresyjnych lub je zaburzać?

Jakie działania niepożądane takrolimusu występują najczęściej?

Jakie działania niepożądane mykofenolanu mofetylu występują najczęściej?

Jakie działania niepożądane azatiopryny występują najczęściej?

Jakie działania niepożądane ewerolimusu występują najczęściej?

Jakie działania niepożądane cyklosporyny występują najczęściej?

Jakie działania niepożądane prednizonu występują najczęściej?

Czy w przyszłości przyjmowanie leków immunosupresyjnych może nie być konieczne?

Jakie powikłania występują najczęściej krótko po wypisaniu do domu?

Jak rozpoznać reakcję ostrego odrzucania wątroby przeszczepionej? Jakie jest leczenie tego stanu?

Czy objawy zakażenia są podobne u chorych z prawidłową odpornością, w porównaniu z biorcami po transplantacji wątroby przyjmującymi leki immunosupresyjne? Jak potwierdzić rozpoznanie zakażenia i z czym je różnicować?

Jak zapobiegać zakażeniom?

Dlaczego wszyscy pacjenci przez 3 miesiące po przeszczepieniu wątroby przyjmują sulfametoksazol z trimetoprimem? Jakie działania niepożądane tego leku występują najczęściej?

Z jakiego powodu niektórzy pacjenci przez 3 miesiące po przeszczepieniu wątroby otrzymują walgancyklowir? Jakie działania niepożądane tego leku występują najczęściej?

Na co pacjenci oraz lekarz w poradni rodzinnej powinni zwracać szczególną uwagę przez pierwsze 3 miesiące po transplantacji wątroby?

Jaka jest rola lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), tj. poradni rodzinnej, w kontroli stanu zdrowia pacjentów po przeszczepieniu wątroby?

Jakie objawy powinny zaniepokoić pacjenta i skłonić do pilnej wizyty w poradni rodzinnej lub transplantacyjnej?

Dlaczego biegunka może być objawem niepokojącym u pacjentów po przeszczepieniu wątroby?

Czy po przeszczepieniu wątroby pacjentowi przysługuje prawo do przedłużenia (lub uzyskania) renty chorobowej?

Jakie problemy zdrowotne występują u pacjentów w odległym czasie po przeszczepieniu wątroby, tj. po kilku latach od operacji?

Jakie są przyczyny ponownych przeszczepień (retransplantacji) wątroby po kilku lub kilkunastu latach od pierwszego przeszczepienia?

Jakie są wyniki ponownych przeszczepień wątroby wykonywanych po dłuższym czasie od pierwszego przeszczepienia?

Czy pacjenci po przeszczepieniu wątroby mogą pić alkohol?

Czy pacjenci po transplantacji wątroby mogą palić papierosy lub inne wyroby tytoniowe?

Ile lat można przeżyć z przeszczepioną wątrobą?

Rozdział 5. Historie pacjentów

Ewa – 64 lata (rok i 8 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Waldemar – 67 lat, mąż Ewy

Łukasz – 38 lat (17 lat po przeszczepieniu wątroby)

Mariusz – 40 lat (17 lat po pierwszym przeszczepieniu wątroby oraz 9 lat po kolejnym)

Dorota – 35 lat (12 lat i 3 miesiące po przeszczepieniu wątroby)

Jagoda – 40 lat (5 lat i 2 miesiące po pierwszym przeszczepieniu wątroby i 2 lata i 5 miesięcy po drugim)

Mariusz – 43 lata (8 lat i 5 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Robert – 31 lat (9 lat po dwóch przeszczepieniach wątroby)

Jolanta, mama Roberta

Rafał – 43 lata (2 lata i 7 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Mirosława (mama Rafała)

Karolina – 24 lata (rok i 10 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Andrzej – 44 lata (6 lat po przeszczepieniu wątroby)

Bartek – 24 lata (3 lata i 11 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Michał – 44 lata (4 lata po przeszczepieniu wątroby)

Paweł – 36 lat (5 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Dorota (żona Pawła)

Justyna – 35 lat (4 lata po przeszczepieniu wątroby)

Włodzimierz (imię zmienione) – 20 lat (15 lat po pierwszym przeszczepieniu wątroby, rok i 5 miesięcy po drugim i trzecim)

Alicja – 25 lat (4 lata i 5 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Joanna – 36 lat (5 lat po przeszczepieniu wątroby)

Aleks – 23 lata (2 lata i 7 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Dominika – 40 lat (9 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Aleksandra – 19 lat (12 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Anna – 54 lata (1,5 roku po przeszczepieniu wątroby)

Barbara – 43 lata (12 lat po przeszczepieniu wątroby)

Bartek – 43 lata (11 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Ewa – 59 lat (8 lat po przeszczepieniu wątroby)

Ewa – 67 lat (6 lat po przeszczepieniu wątroby)

Grzegorz – 52 lata (rok i 10 miesięcy po przeszczepieniu wątroby)

Krzysztof – 60 lat (1,5 roku po przeszczepieniu wątroby)

Krzysztof – 61 lat (5 lat po przeszczepieniu wątroby)

Marta – 42 lata (14,5 roku po przeszczepieniu wątroby [w oczekiwaniu na kolejne przeszczepienie])

Tomek – 28 lat (3 miesiące po przeszczepieniu wątroby)

Wioletta – 37 lat (rok po przeszczepieniu wątroby)