Monografia przedstawia wyniki badań nad roszczeniowością prowadzone przez autorkę i jej współpracowników w latach 2006–2015. Autorka proponuje szerokie rozumienie roszczeniowości – jako skłonności do formułowania oczekiwań wobec innych i koncentracji na własnym interesie, zrywa z jednostronnym, pejoratywnym rozumieniem roszczeniowości, pokazując zarówno negatywne, jak i pozytywne aspekty tej postawy.
Książka zawiera liczne wyniki badań zrealizowanych na łącznej próbie ponad 20 000 osób pochodzących z 44 krajów. Autorka stawia w niej pytanie o to, czym właściwie jest roszczeniowość, jakie są jej najważniejsze przyczyny i skutki, czy polska roszczeniowość różni się czymś od roszczeniowości w innych krajach. Wreszcie, analizuje znaczenie roszczeniowości w codziennych relacjach międzyludzkich: jej wpływ na zadowolenie ze związku czy funkcjonowanie w miejscu pracy.
Książka może zainteresować nie tylko psychologów, lecz także politologów, socjologów i specjalistów-praktyków, zwłaszcza pracujących z młodzieżą czy beneficjentami rozmaitych instytucji.
Dr Magdalena Żemojtel-Piotrowska, adiunkt w Zakładzie Psychologii Ekonomicznej i Organizacji Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego. Stopień doktora uzyskała w Polskiej Akademii Nauk (2006). Autorka blisko czterdziestu publikacji z zakresu psychologii międzykulturowej, społecznej i marketingu politycznego. Zajmuje się badaniami wyznaczników i konsekwencji roszczeniowości, związkami narcyzmu z dobrostanem, adaptacją i konstrukcją kwestionariuszy psychologicznych, wizerunkiem polityków z uwzględnieniem ich płci, skutkami uwikłania w skandal polityczny. Autorka książki Narzekanie i roszczeniowość a postrzeganie świata społecznego (2009). Członek-założyciel Sekcji Psychologii Międzykulturowej Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej i członek International Association of Cross-Cultural Psychology (IACCP). Członek rady redakcyjnej kilku czasopism międzynarodowych, m.in. Current Issues in Personality Psychology, Romanian Sociology Journal.
CZĘŚĆ I
ROSZCZENIOWOŚĆ JAKO ZJAWISKO PSYCHOLOGICZNE
Rozdział 1. Roszczeniowość - główne koncepcje i definicje
1.1. Roszczeniowość jako domaganie się przywilejów
i szczególnego traktowania - ujęcie narcystyczne
1.1.1. Roszczeniowość jako przejaw narcyzmu -
ujęcie psychodynamiczne
1.1.2. Niekliniczne ujęcie roszczeniowości narcystycznej -
psychologia osobowości
1.1.3. Roszczeniowość narcystyczna - ujęcie kulturowe
1.2. Roszczeniowość jako "zasługiwanie" -
badania nad sprawiedliwością i uprawnieniem
1.3. Polskie ujęcie roszczeniowości
1.3.1. Roszczeniowość jako przejaw mentalności
1.3.2. Roszczeniowość i syndrom roszczeniowości
w ujęciu Marii Lewickiej
1.4. Roszczeniowość jako zjawisko psychologiczne - podsumowanie
Rozdział 2. Roszczeniowość jako zjawisko wielowymiarowe -
ujęcie własne
2.1. Operacjonalizacja roszczeniowości i narzędzie pomiaru
2.1.1. Struktura czynnikowa Kwestionariusza Roszczeniowości -
analizy konfirmacyjne
2.1.2. Właściwości psychometryczne Kwestionariusza Roszczeniowości
Psychologicznej
2.2. Kwestionariusz Roszczeniowości - trafność zbieżna i różnicowa
narzędzia.
2.3. Rozkład wyników Kwestionariusza Roszczeniowości
i tymczasowe normy
2.4. Roszczeniowość a zmienne demograficzne i pozycja społeczna
jednostki
2.5. Roszczeniowość jako zjawisko wielowymiarowe - podsumowanie
Rozdział 3. Osobowościowe wyznaczniki roszczeniowości
3.1. Temperamentalne i osobowościowe uwarunkowania
roszczeniowości
3.2. Roszczeniowość a Ciemna Triada cech osobowości:
narcyzm, psychopatia i makiawelizm
3.3. Roszczeniowość a samoocena
3.4. Roszczeniowość a poziomy ja
3.5. Roszczeniowość a umiejscowienie poczucia kontroli
3.6. Roszczeniowość a sposób regulacji zachowań jednostki
3.6.1. Roszczeniowość a sprawczość i wspólnotowość
oraz niepohamowana sprawczość i wspólnotowość
3.6.2. Roszczeniowość a nastawienie promocyjne i prewencyjne
3.7. Roszczeniowość a wartości
3.8. Roszczeniowość a aspiracje życiowe
3.9. Osobowościowe wyznaczniki roszczeniowości - podsumowanie.
Rozdział 4. Mentalnościowe uwarunkowania roszczeniowości -
roszczeniowość a wizja świata społecznego
4.1. Roszczeniowość a wizja świata społecznego -
ukryte założenia normatywne
4.2. Ukryte założenia normatywne a roszczeniowość - podsumowanie
Rozdział 5. Sytuacyjne wyznaczniki roszczeniowości
5.1. Roszczeniowość a zagrożenie interesu własnego
5.2. Roszczeniowość a wykluczenie społeczne
5.3. Roszczeniowość a władza
5.4. Sytuacyjne wyznaczniki roszczeniowości - podsumowanie
Rozdział 6. Skutki roszczeniowości - roszczeniowość a relacje
interpersonalne w środowisku prywatnym i w miejscu pracy
6.1. Roszczeniowość a postrzegana natura relacji z innymi -
bilans wymiany społecznej, pozytywna i negatywna norma wzajemności
oraz orientacja na dobro absolutne vs. względne
6.2. Roszczeniowość a zachowania prospołeczne
6.3. Skutki roszczeniowości - postawy roszczeniowe a funkcjonowanie
w związkach i reakcja na zdradę
6.4. Skutki roszczeniowości - roszczeniowość w środowisku pracy
6.5. Skutki roszczeniowości - podsumowanie
Rozdział 7. Roszczeniowość a dobrostan hedonistyczny
i eudajmonistyczny.
7.1. Dobrostan psychiczny jako zjawisko wielowymiarowe:
dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny oraz ich składowe
7.2. Roszczeniowość a dobrostan i materializ
7.3. Roszczeniowość a dobrostan hedonistyczny i eudajmonistyczny -
podsumowanie
Rozdział 8. Roszczeniowość a wizja systemu społeczno-politycznego
i poglądy polityczne - przekonania o naturze zjawisk społecznych,
preferencje dla systemu politycznego i stosunek do własnego narodu
8.1. Roszczeniowość a ogólna ocena systemu społecznego - zaufanie
interpersonalne, świat jako dżungla, wiara w niebezpieczny świat
8.2. Roszczeniowość a przekonania polityczne i stosunek do demokracji
8.3. Roszczeniowość a postawy wobec własnego narodu:
patriotyzm, nacjonalizm, mesjanizm
8.4. Roszczeniowość a wizja systemu społeczno-politycznego i przekonania polityczne - podsumowanie
CZĘŚĆ II
ROSZCZENIOWOŚĆW PERSPEKTYWIE MIĘDZYKULTUROWEJ
Rozdział 9. Roszczeniowość w perspektywie międzykulturowej:
indywidualny poziom analizy
9.1. Uniwersalność trzech wymiarów postaw roszczeniowych - równoważność pomiaru za pomocą Kwestionariusza Roszczeniowości (KR-15)
9.2. Roszczeniowość a płeć i status ekonomiczny badanych w 28 krajach
9.3. Roszczeniowość a wartości indywidualne w ujęciu Shaloma Schwartza
w społeczeństwach agrarnych, industrialnych i postindustrialnych
9.4. Roszczeniowość a dobrostan psychologiczny -
badania międzykulturowe.
9.4.1. Roszczeniowość a dobrostan w społeczeństwach
kolektywistycznych i indywidualistycznych
9.4.2. Roszczeniowość a dobrostan w dziewięciu krajach europejskich -
znaczenie systemu politycznego (kraje postkomunistyczne
vs. kraje bez przeszłości komunistycznej)
9.5. Roszczeniowość w perspektywie międzykulturowej:
indywidualny poziom analizy - podsumowanie
Rozdział 10. Roszczeniowość jako zmienna kulturowa -
kulturowy poziom analizy
10.1. Roszczeniowość kulturowa jako adaptacja kulturowa -
model ekokulturowy i jego znaczenie w kulturowym
wyjaśnianiu roszczeniowości
10.2. Charakterystyka badanych krajów
10.3. Roszczeniowość jako zmienna kulturowa -
tożsamość wymiarów z poziomu indywidualnego i kulturowego
10.4. Kulturowa mapa roszczeniowości
10.5. Roszczeniowość a rozwój społeczno-ekonomiczny społeczeństw
10.6. Roszczeniowość a aksjomaty społeczne i wskaźniki kulturowe
10.6.1. Roszczeniowość a wymiary kulturowe w ujęciu
Geerta Hofstedego i projektu GLOBE
10.6.2. Roszczeniowość a aksjomaty społeczne w ujęciu
Michaela Harrisa Bonda i Kwoka Leunga oraz inne przekonania
społeczne
10.6.3. Roszczeniowość a zagregowane zmienne psychologiczne:
profile osobowości, samoocena i zadowolenie z życia
10.6.4. Roszczeniowość a wartości kulturowe -
ujęcie Shaloma Schwartza i Ronalda Ingleharta
10.7. Roszczeniowość a wartości kulturowe w ujęciu Ronalda Ingleharta
i Christiana Welzela
10.8. Testowanie hipotezy adaptacyjnej - roszczeniowość a poziom
rozwoju społeczno-politycznego i wartości
10.9. Roszczeniowość jako zmienna kulturowa - podsumowanie
Rozdział 11. Podsumowanie
11.1. Jedno- czy wielowymiarowość zjawiska roszczeniowości
11.2. Roszczeniowość jako cecha osobowości czy utrwalony system
przekonań?
11.3. Wyznaczniki roszczeniowości - indywidualny poziom analizy
11.4. Skutki roszczeniowości
11.5. Uniwersalność czy lokalność trzech wymiarów roszczeniowości?
11.6. Kulturowy poziom analizy: wyznaczniki i korelaty roszczeniowości
na poziomie makrospołecznym
Dyskusja i wnioski końcowe
Załączniki
Pytania Kwestionariusza Roszczeniowości Psychologicznej
(wersja 15-pozycyjna)
Skala Roszczeniowości Psychologicznej (PES)
Aneks
Charakterystyka prób krajowych z badań międzykulturowych
