OKULISTYKA

Spis treści

Okulistyka

Redakcja: Andrzej Grzybowski

Autorzy

Przedmowa 

1 Najważniejsze polskie osiągnięcia w zakresie nauki o widzeniu i leczeniu chorób układu wzrokowego

Witelon

Wiktor Feliks Szokalski – organizator polskiej okulistyki

Ksawery Gałęzowski – pionier oftalmoskopii, cerebroskopii i operacyjnego leczenia odwarstwienia siatkówki

Wincenty Fukała – pionier chirurgii refrakcyjnej soczewki

Bolesław Wicherkiewicz – organizator polskiej okulistyki i pomysłowy chirurg

Tadeusz Krwawicz – twórca krioekstrakcji zaćmy

2 Anatomia oka i układu wzrokowego

Elementy układu wzrokowego

Gałka oczna

Budowa ściany gałki ocznej

Błona włóknista

Błona naczyniowa 

Siatkówka  

Droga wzrokowa

Komory gałki ocznej

Narządy dodatkowe gałki ocznej

Unaczynienie i unerwienie oka

3 Embriologia narządu wzroku i rozwój gałki

Początkowe stadia rozwoju gałki ocznej – stadium pęcherzyka ocznego 

Rozwój embrionalny poszczególnych części gałki ocznej

Powieki i spojówka

Rogówka, twardówka, naczyniówka, ciało rzęskowe i tęczówka 

Mięśnie zewnątrzgałkowe

Soczewka 

Płodowe unaczynienie wewnątrzgałkowe

Ciało szkliste

Siatkówka 

Nerw wzrokowy

Regulacja rozwoju embrionalnego oka 

Postnatalny rozwój narządu wzroku 

Rozwój anatomiczny oka 

Długość osiowa gałki 

Siła łamiąca rogówki

Rozwój optyczny soczewki

Zmiany refrakcji oka

Rozwój ostrości wzroku, pola widzenia i widzenia stereoskopowego 

4 Fizjologia widzenia

Wprowadzenie

Fototransdukcja – przetworzenie światła na impuls elektryczny 

Tworzenie potencjału czynnościowego 

Od oka do mózgu  

Ostrość wzroku 

Widzenie barw

Widzenie obuoczne

Pole widzenia

5 Wady wzroku i podstawy korekcji okularowej

Układ optyczny oka

Wady wzroku 

Refrakcja oka

Okulistyka

Zasada korekcji i moc soczewki okularowej 

Akomodacja oka i amplituda akomodacji

Prezbiopia i jej korekcja 

Ostrość wzroku i sposoby jej badania

Metody badania refrakcji 

Subiektywne metody badania refrakcji

Obiektywne metody badania refrakcji 

6 Podstawy chirurgicznej korekcji wad wzroku

Rodzaje laserów stosowanych w okulistyce

Korekcja wady wzroku poprzez chirurgię rogówki

Korekcja wady wzroku poprzez chirurgię wewnątrzgałkową 

7 Podstawy stosowania soczewek kontaktowych

Rodzaje soczewek kontaktowych 

Miękkie soczewki hydrożelowe

Miękkie soczewki silikonowe

Płytki kolagenowe 

Soczewki kontaktowe twarde

Soczewki kontaktowe twardo-miękkie (hybrydowe)

Zastosowanie soczewek kontaktowych

Różnowzroczność (anizometropia)

Bezsoczewkowość pooperacyjna jednooczna i obuoczna (aphakia) 

Wysokie wady wzroku

Postępująca krótkowzroczność 

Niedowidzenie

Soczewki terapeutyczne 

Soczewki kosmetyczne

Zasady dobierania soczewek kontaktowych

8 Prezbiopia i sposoby jej korekcji

Definicja

Teorie i mechanizmy akomodacji

Metody korekcji  

9 Badania w okulistyce

Wywiad 

Badanie okulistyczne

Badanie ostrości wzroku

Badanie poczucia kontrastu

Badanie widzenia barwnego

Badanie testem Amslera

Badanie refrakcji

Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego

Szczegółowe badania oka 

Oglądanie

Badanie okulistyczne z użyciem specjalistycznego sprzętu 

Wziernikowanie oka

Wybrane dodatkowe badania instrumentalne w okulistyce

Pole widzenia

Mikroperymetria

Badanie ultradźwiękowe

Badanie optyczną tomografią koherentną

Badanie kształtu rogówki

Badanie aberracji układu optycznego oka.

Aberrometria

Badanie mikroskopem konfokalnym

Angiografia fluoresceinowa i indocyjaninowa

Autofluorescencja siatkówki 

Badanie wydzielania łez

Badanie czucia rogówki

Badania elektrofizjologiczne

Biometr optyczny

Mikroskop lustrzany do oceny komórek śródbłonka rogówki

Radiologiczne badania obrazowe 

10 Choroby oczodołu

Wprowadzenie

Anatomia oczodołu

Objawy patologii oczodołu i podstawy diagnostyki

Wytrzeszcz gałki ocznej (exophthalmus) jako główny objaw oczodołowy

Zapadnięcie gałki ocznej (enophthalmus)

Choroby oczodołu i ich leczenie

Choroby zapalne oczodołu

Choroby nowotworowe oczodołu

Choroby naczyniowe oczodołu

Orbitopatia w przebiegu nadczynności tarczycy (choroba Gravesa)

Urazy oczodoł

Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej i zespół Hornera 

11 Choroby powiek i aparatu łzowego

Zaburzenia powiek

Nowotwory

Zapalenie powiek

Gradówka i jęczmień

Zespół suchego oka

Nadmierne wydzielanie łez 

Ostre zapalenie woreczka łzowego 

12 Choroby spojówek

Wprowadzenie

Zapalenie spojówek

Zapalenie wirusowe

Zapalenie bakteryjne

Zapalenie alergiczne

Zapalenie bliznowaciejące

Górnorąbkowe zapalenie spojówki i rogówki

Zapalenie rzekomobłoniaste

Prowokowane zapalenie

Wylew podspojówkowy

Zmiany nienowotworowe

Zmiany zwyrodnieniowe

Odpryskowiaki i hamartoma

Nowotwory spojówki

Nowotwory łagodne 

Zmiany przedinwazyjne

Nowotwory złośliwe 

13 Choroby rogówki

Zaburzenia powstałe w okresie płodowym

Ektazje

Dystrofie rogówki

Zwyrodnienia rogówki

Keratopatie niezakaźne

Choroby spichrzeniowe 

Zapalenia infekcyjne

Zapalenia bakteryjne 

Pierwotniakowe zapalenie rogówki 

Zapalenia o etiologii wirusowej

Grzybicze zapalenia rogówki

Przeszczepy rogówki 

14 Choroby twardówki

Anatomia twardówki

Zapalenie nadtwardówki 

Proste zapalenie nadtwardówki

Guzkowe zapalenie nadtwardówki 

Zapalenie twardówki

Przednie zapalenie twardówki 

Tylne zapalenie twardówki

Anomalie twardówki

15 Choroby błony naczyniowej

Podstawy anatomiczne i fizjologiczne błony naczyniowej oka

Wady wrodzone naczyniówki

Zapalenia błony naczyniowej

Podział zapaleń błony naczyniowej

Objawy zapalenia błony naczyniowej

Diagnostyka różnicowa

Leczenie zapaleń błony naczyniowej 

Przegląd jednostek chorobowych

Choroby nowotworowe naczyniówki

16 Zaćma

Wstęp

Anatomia

Biochemia 

Fizjologia 

Akomodacja

Objawy podmiotowe i przedmiotowe

Klasyfikacja zaćmy

Patologia

Zaćma wrodzona i dziecięca

Zaćma związana z wiekiem

Zaćma związana z innymi przyczynami

Diagnostyka 

Kwalifikacja do zabiegu

Postępowanie przedoperacyjne

Chirurgia zaćmy 

Przygotowanie przedoperacyjne i śródoperacyjne

Typy zabiegów operacyjnych

ICCE – wewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy

ECCE – zewnątrztorebkowe usunięcie zaćmy

Ekstrakcja zewnątrztorebkowa metodą fakoemulsyfikacji

Okulistyka

Usunięcie zaćmy z wykorzystaniem lasera femtosekundowego

Rodzaje soczewek wewnątrzgałkowych 

Najważniejsze zagadnienia 

Powikłania w chirurgii zaćmy

17 Jaskra

Diagnostyka jaskry 

Ciśnienie wewnątrzgałkowe 

Gonioskopia 

Obraz tarczy nerwu wzrokowego 

Badania strukturalne 

Pole widzenia 

Rodzaje jaskry 

Jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK) 

Zamknięcie kąta przesączania

Jaskra pierwotna zamkniętego kąta przesączania

Ostry atak jaskry 

Jaskry wtórne

Leczenie jaskry

Zasady ogólne leczenia jaskry

Leczenie ostrego ataku jaskry 

Chirurgia jaskry

Terapie dodatkowe

18 Choroby ciała szklistego

Histogeneza

Anatomia 

Najczęstsze patologie ciała szklistego

Męty

Rozpływ skrzący

Skrzenie bielejące

Tylne odłączenie ciała szklistego

Krwotok do ciała szklistego

Zespół Tersona

Diagnostyka i leczenie chorób ciała szklistego

19 Diagnostyka chorób siatkówki i naczyniówki

Badanie w lampie szczelinowej

Angiografia fluoresceinowa

Niedrożność żyły środkowej siatkówki 

Retinopatia cukrzycowa 

Autofluorescencja

Pseudodruzy

Zanik geograficzny

Ultrasonografia 

Optyczna koherentna tomografia (OCT) 

EDI-SOCT

Optyczna koherentna tomografia typu swept source

Angiografia z użyciem zieleni indocyjaninowej

Angiografia OCT 

20 Choroby siatkówki

Choroby siatkówki wrodzone

Retinopatia barwnikowa

Ślepota Lebera

Żółtkowata dystrofia plamki Besta 

Dołkowo-plamkowa żółtkowata dystrofia dorosłych

Choroba Stargardta i dno żółtoplamiste

Krótkowzroczność zwyradniająca

Choroby siatkówki nabyte 

Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem 

Błony przedsiatkówkowe

Otwory w plamce

Obwodowe zwyrodnienia siatkówki

Odwarstwienie siatkówki 

Chorioretinopatia surowicza środkowa

Retinopatia Purtschera

Retinopatia słoneczna

Nowotwory 

Siatkówczak

Naczyniak

21 Chirurgia witreoretinalna

Wprowadzenie

Anatomia, fizjologia i badanie przedmiotowe z perspektywy chirurga witreoretinalnego

Instrumentarium i podstawy witrektomii

Sklerotomie

Infuzja

Usuwanie ciała szklistego oraz błon i proliferacji

Perfluorowęglany 

Endotamponada – gazy i oleje silikonowe 

Wskazania do witrektomii i technika chirurgiczna w jednostkach chorobowych

Przedarciowe odwarstwienie siatkówki

Krwotok do komory ciała szklistego

Otwór w plamce 

Błona nasiatkówkowa

Urazy

Powikłania chirurgii zaćmy

Zapalenie wnętrza gałki ocznej 

Retinopatia wcześniaków

Opieka pooperacyjna

Powikłania pooperacyjne

Zaćma 

Zapalenie wnętrza gałki ocznej

Jaskra wtórna 

Odwarstwienie siatkówki 

22 Naczyniopochodne choroby siatkówki

Oczne powikłania cukrzycy

Niedrożność żylna siatkówki (RVO) 

Niedrożność naczyń tętniczych siatkówki (RAO) 

Oczny zespół niedokrwienny (OIS)

Retinopatia nadciśnieniowa 

Retinopatie związane ze schorzeniami krwi

Retinopatia wcześniacza

23 Choroby nerwu wzrokowego i wewnątrzczaszkowej części układu wzrokowego

Praktyczne podstawy anatomii nerwu wzrokowego

Tarcza zastoinowa

Symptomatologia chorób nerwu wzrokowego 

Zmiany perymetryczne w chorobach nerwu wzrokowego

Wrodzone anomalie nerwu wzrokowego

Dziedziczne neuropatie nerwu wzrokowego 

Nabyte neuropatie nerwu wzrokowego 

Neuropatia niedokrwienna

Neuropatia zapalna

Neuropatia toksyczna 

Neuropatia z niedoborów pokarmowych 

Neuropatia pourazowa 

Neuropatia uciskowa 

Zanik nerwu wzrokowego

Schorzenia wewnątrzczaszkowego odcinka drogi wzrokowej

Skrzyżowanie nerwów wzrokowych

Pasmo wzrokowe

Promienistość wzrokowa

Kora wzrokowa 

24 Urazy gałki ocznej Epidemiologia urazów gałki ocznej

Klasyfikacja i nazewnictwo urazów gałki ocznej

Badanie kliniczne w urazach gałki ocznej

Dodatkowe badania diagnostyczne

Ciała obce wewnątrzgałkowe

Leczenie urazów gałki ocznej

25 Zaburzenia ruchomości oczu u dorosłych

Wstęp

Epidemiologia i etiologia

Postępowanie diagnostyczne

Podwójne widzenie

Podział zezów

Zez towarzyszący ukryty

Niedomoga konwergencji

Zez jawny towarzyszący

Zez jawny nietowarzyszący (porażenny)

Izolowane porażenie nerwu okoruchowego

Izolowane porażenie nerwu bloczkowego

Izolowane porażenie nerwu odwodzącego

Porażenie kilku nerwów gałkoruchowych

Miastenia oczna

Zespół Browna

Złamanie oczodołu typu blow out

Choroby oczodołu

Leczenie zezów porażennych

26 Zasady stosowania leków w chorobach oczu

Drogi podania i rodzaje postaci leku

Wymagania i substancje pomocnicze

Środki konserwujące 

Biodostępność 

Opakowania

Aplikacja leków do oczu

Dyscyplina pacjenta i porady

Porady ogólne

27 Okulistyka dziecięca

Wrodzone wady rozwojowe narządu wzroku

Rozwój widzenia do 12 miesiąca życia

Zapalenie spojówek u noworodków i u dzieci 

Wrodzona niedrożność dróg łzowych

Zaćma wrodzona 

Jaskra wrodzona

Retinopatia wcześniaków  

Siatkówczak

28 Choroba zezowa

Wstęp

Anatomia mięśni gałkowych

Mechanizm ruchów gałek ocznych

Fizjologia widzenia

Patofizjologia widzenia

Metody badania zeza

Ocena ostrości wzroku

Badanie ruchomości gałek ocznych

Ocena kąta zeza

Badanie widzenia obuocznego

Rodzaje zeza 

Zez pozorny

Zez ukryty

Choroba zezowa – zez jawny towarzyszący 

Zez porażenny

Zespoły zaburzeń narządu ruchowego oczu

Oczopląs

Leczenie zeza

Wyrównywanie wad refrakcji 

Leczenie niedowidzenia

Leczenie widzenia obuocznego

29 Problemy okulistyczne w chorobach ogólnoustrojowych

Choroby wrodzone 

Nerwiakowłókniakowatość typu 1 – choroba von Recklinghausena (NF1) 

Nerwiakowłókniakowatość typu 2 (NF2)

Mukopolisacharydozy (MPS) 

Urazy 

Zespół dziecka maltretowanego

Choroby naczyniopochodne

Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe

Idiopatyczne nadciśnienie wewnątrzczaszkowe 

Płytki Hollenhorsta

Amaurosis fugax

Udar mózgu 

Migrena 

Choroby autoimmunologiczne

Tarczycowa choroba oczu

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

Myasthenia gravis

Ziarniniak Wegenera 

Choroby zakaźne

Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) 

Kiła

Półpasiec oczny

Endogenne zakażenie grzybicze o etiologii Candida

Gruźlica 

Toksoplazmoza

Onchocerkoza

Cukrzyca

Cukrzycowa choroba oczu

30 Genetyka w okulistyce

Omawiane zagadnienia 

Wstęp

Choroby uwarunkowane genetycznie

Aberracje chromosomowe

Rearanżacje genomowe

Mendlowskie sposoby dziedziczenia chorób jednogenowych

Niemendlowskie sposoby dziedziczenia

Choroby uwarunkowane wielogenowo i wieloczynnikowo

Badania molekularne w kierunku chorób uwarunkowanych genetycznie

Poradnictwo genetyczne

31 Wybrane wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego

Skorowidz.